رژه اقتدار ایران-عراق پیش چشمان بهت زده آمریکا

 

سفر سه روزه دکتر حسن روحانی به عراق چهارشنبه گذشته با صدور یک بیانیه مشترک به پایان رسید؛ سفری که فعالان سیاسی و اقتصادی آن را بزرگ‌ترین مانور قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در حوزه اقتصادی و امنیتی در طی ۵ سال دولت اعتدال ارزیابی می‌کنند. حتی بسیاری از رسانه‌های غربی از آن به عنوان سفری که «آمریکا را به حاشیه برد» یاد کرده‌اند. خبرگزاری بلومبرگ با انتشار گزارشی درباره تلاش‌های ایران و آمریکا برای سوق دادن عراق به سمت خودشان اذعان می‌کند که در این نبرد ایران در آستانه پیروزی است. در گزارش بلومبرگ آمده است که در سفر سه روزه حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به عراق، وی کنفرانسی خبری با همتای عراقی خود برگزار کرد، در حضور تجار و صاحبان کسب‌وکار عراق سخنرانی کرد و ضمن دیدار از مراکز مذهبی در شهر‌های عراق با رهبران قبایل و عشایر این کشور نیز دیدار کرد. این در حالی است که به نوشته بلومبرگ، ترامپ در دسامبر گذشته و در حالی که آمریکا برای ۱۶ سال در عراق حضور نظامی دارد، به صورت سرزده و مخفیانه و در نیمه‌های شب وارد یکی از پایگاه‌های نظامیان آمریکایی در عراق شد و تنها با نظامیان آمریکایی سخن گفت و بدون آنکه با مقامات ارشد عراقی گفت‌وگویی کند این کشور را ترک کرد. احسان الشمری، یک تحلیلگر عراقی در خصوص سفر روحانی به عراق به بلومبرگ گفت که «بخش اساسی پیام روحانی خطاب به ایالات متحده بود، ایران روی زمین در مسیر اصلی قرار دارد … [ایران]روابطش را به شیوه گسترده‌ای برای حمایت از مواضع سیاسی‌اش در عراق تقویت می‌کند.» در شرایطی که آمریکا تلاش دارد با فشار به طرف‌های تجاری ایران از جمله عراق آن‌ها را وادار به کاهش پیوند‌ها و تبادلات تجاری و اقتصادی با ایران کنند، اما به نظر می‌رسد که در عراق ماجرا به گونه دیگری است. در گزارش بلومبرگ با اشاره به توافقات دو کشور در زمینه حمل و نقل و تجارت از جمله ساخت خط راه‌آهن بین شلمچه و بصره، آمده است که دو کشور از ماه آینده هزینه‌ها صدور ویزا را برای شهروندان یکدیگر حذف می‌کنند و روحانی نیز در سخنانی از هدف‌گذاری دو کشور برای رساندن حجم تجارت به میزان سالانه ۲۰ میلیارد دلار سخن گفت.

تقویت روابط دوجانبه و تقویت محور مقاومت

تقویت مناسبات دیپلماتیک، مقابله با چالش‌های مشترک امنیتی و همچنین گسترش همکاری‌های اقتصادی جهت دستیابی به تجارت ۲۰ میلیارد دلاری از مهم‌ترین محور‌هایی است که در سفر سه روزه دکتر روحانی به عراق و رایزنی‌های وی با مقامات بغداد مورد توجه قرار گرفت؛ موضوعی که در بیانیه مشترک ایران و عراق نمود پیدا کرده است. برخی آگاهان سیاسی ضمن تأکید بر تداوم این‌گونه روابط با کشور‌های همسایه که همواره با عزت و احترام متقابل همراه است، نگاه به غرب را که طی شش سال گذشته نتیجه‌ای جز تداوم تحریم‌ها و تحقیر ملی به همراه نداشته است، مضر برای منافع ملی ارزیابی کرده و بر ضرورت تداوم تعاملات منطقه‌ای تأکید دارند. در پایان سفر روحانی به عراق، اما جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق در یک بیانیه مشترک بر توسعه و گسترش روابط دو کشور در همه حوزه‌های مورد علاقه تأکید کردند. در بخشی از این بیانیه که پایگاه اطلاع رسانی دفتر ریاست جمهوری منتشر کرده آمده است: استقبال گرم عراق از جناب آقای دکتر روحانی، نشان دهنده عمق روابط صمیمانه دو کشور بوده و نقطه عطفی برای ایجاد همکاری راهبردی میان دو کشور و توسعه روابط بین دو ملت و دو کشور برادر در همه زمینه‌ها براساس همکاری عمیق و عدم دخالت در امور داخلی یکدیکر به شمار می‌آید.

ایران علیه تروریسم، عراق علیه تحریم

در این بیانیه با اشاره به نقش جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با تروریسم تصریح شده است: عراق با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران نخستین کشوری بود که برای مبارزه با تروریسم به ارائه کمک‌های لجستیک و مشاوره‌ای به عراق مبادرت ورزید و در کنار این کشور علیه تروریسم ایستاد، از موضع جمهوری اسلامی در کمک به عراق برای مبارزه با تروریسم قدردانی کرد. طرف ایرانی تصمیم عراق مبنی بر اینکه در تحریم‌ها علیه ایران همراه نخواهد بود را مورد تقدیر قرار داد. همچنین طرف ایرانی بر موضع ثابت خود مبنی بر حمایت از فرایند سیاسی در عراق که با مشارکت همه مردم این کشور تبلور یافته است و نیز حمایت از تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و همه اقدامات این کشور برای مبارزه با تروریسم تأکید نمود. در این بیانیه همچنین آمده است: دو طرف گفت‌وگو‌های مهمی را در فضایی برادرانه، دوستانه و سازنده برگزار کردند و علاقه‌مندی خود را برای توسعه روابط سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بهداشتی، تجاری، فرهنگی، علمی و فناوری و ... ابراز داشتند. دو طرف، همچنین ضمن یادآوری عمق پیوند‌های تاریخی، مردمی، فرهنگی، دینی و جغرافیایی میان ایران و عراق بر نزدیکی فرهنگی و تمدنی دو کشور تأکید نمودند. علاوه بر این دو طرف نقش دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی، علمی، فنی و دانشگاهی را در این راستا مورد اشاره قراردادند. همچنین طرف ایرانی اعلام آمادگی کرد تا تجارب علمی، پژوهشی و فناوری خود را در اختیار طرف عراقی قرار دهد و متقابلاً طرف عراقی آمادگی خود را برای توسعه ظرفیت‌های علمی و تجربه بین دو کشور اعلام کرد. دو طرف همچنین شماری از موضوعات منطقه‌ای، چالش‌های مشترک، مبارزه با تروریسم، همکاری برای تقویت امنیت و ثبات منطقه و بنیان نهادن همکاری‌های اقتصادی که به منافع و رفاه ملت‌های این منطقه یاری رساند، مورد بحث و گفت‌وگو قراردادند. دو طرف با اشاره به موضوع امنیت منطقه و نقش اساسی آنان در شکوفایی اقتصادی و پیشرفت تجاری آن، بر این نکته تأکید کردند که برقراری امنیت در منطقه مسئولیتی است که بر عهده مردم آن است. دو طرف همچنین بر عزم راسخ خود برای مبارزه با تروریسم و جرائم سازمان یافته فراملی که امنیت و صلح منطقه را تهدید می‌کند و بر ضرورت تلاش همه جانبه برای ریشه کنی تروریسم در ابعاد سیاسی، مالی و فکری تأکید ورزیدند.

طرفین درباره مجموعه‌ای از موضوعات مورد علاقه گفت‌وگو کردند و یادداشت‌های تفاهم در زمینه‌هایی مانند نفت، تجارت، بهداشت، حمل و نقل ریلی میان شلمچه و بصره و تسهیل صدور روادید برای تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور به امضا رساندند. همچنین دو طرف در مورد پیش‌نویس توافقنامه امنیتی گفت‌وگو کردند و به منظور پیگیری‌های لازم و اتخاذ اقدامات اداری و قانونی، مقرر شد متن این پیش‌نویس، رسماً از طریق مجاری دیپلماتیک ارائه گردد. طرفین بر اهمیت ایجاد گذرگاه‌های مرزی جدید میان دو کشور، تأسیس شهرک‌های صنعتی مشترک، اجرایی کردن انتقال یکسره کالا میان دو طرف بدون نیاز به تخلیه بار در مرز‌های بین‌المللی دو کشور تأکید کردند. دو طرف همچنین درباره اعزام نیروی کار ماهر بین دو کشور و همکاری بهداشتی، درمانی، آموزشی، پزشکی، تجارت دارو و تسهیل ثبت شرکت‌های دارویی در دو کشور بحث و گفت‌وگو کردند. از سوی دیگر دو طرف بر به کارگیری تلاش خود برای افزایش حجم تبادلات در حوزه‌های تجاری، سرمایه‌گذاری، اقتصادی و خدمات فنی، مهندسی و صنعتی که می‌تواند به توسعه هر چه بیشتر دو کشور و منطقه یاری رساند، تأکید کردند. در این راستا طرف ایرانی اعلام آمادگی کرد که از طریق ارائه خدمات و مشارکت شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های یاد شده از بازسازی عراق پشتیبانی نماید. طرف عراقی نیز از مشارکت شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ایرانی استقبال کرد و خواستار ارائه تسهیلات متقابل برای فعالیت شرکت‌ها و تجار عراقی در ایران به منظور تأمین منافع مشترک گردید.

دو طرف همچنین راه‌های تسهیل صدور روادید برای شهروندان دو کشور با هدف گردشگری، زیارت، تجارت، گردشگری سلامت، زیارت‌های دینی را مورد بحث قراردادند. همچنین در این راستا توافق شد که صدور روادید برای تجار و بازرگانان هر دو کشور تسهیل شود. افزون بر این طرف ایرانی اعلام کرد که از تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۹۸ (اول آوریل ۲۰۱۹) صدور روادید برای شهروندان عراقی رایگان خواهد بود. طرف عراقی نیز اعلام کرد که به عنوان عمل متقابل، همزمان با طرف ایرانی، همین اقدام را انجام می‌دهد. در خصوص اروندرود، طرفین بر عزم راسخ خود بر اجرای «عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق» مورخ ۱۳ ژوئن ۱۹۷۵ و پروتکل‌های ضمیمه و موافقت‌نامه‌های تکمیلی آن، با حسن نیت و با دقت، تأکید کردند و براین اساس، طرفین تصمیم گرفتند تا عملیات مشترک پاکسازی و لایروبی اروندرود را به منظور بازگرداندن کانال اصلی قابل کشتیرانی (تالوگ) بر اساس عهدنامه ۱۹۷۵ مذکور و پروتکل مربوط در اسرع وقت آغاز کنند. در چارچوب بند پیشین و بدون تأثیرگذاری بر مذاکرات طرفین در تعیین حدود مرز‌های دریایی بین دو کشور، پایانه الامیه کماکان یک پایانه عراقی در نظر گرفته می‌شود.

حضور در جمع نخبگان، عشایر و رهبران مذهبی عراق در کربلای معلی و دیدار با مراجع عظام شیعه از جمله مرجع عالیقدر آیت‌الله العظمی علی سیستانی از برنامه‌های پایانی روحانی در سفر به عراق بود. در بیانیه دفتر آیت‌الله سیستانی آمده است: مرجع عالی دینی آیت‌الله علی سیستانی پیش از ظهر چهارشنبه، حسن روحانی رئیس جمهور ایران و هیئت همراه وی از جمله وزیر خارجه را به حضور پذیرفت. در این دیدار، رئیس جمهور ایران، خلاصه‌ای از نتایج مذاکراتش با مسئولان عراقی و توافقات به دست آمده با آن‌ها در چارچوب توسعه روابط دوستی و حسن همجواری میان دو کشور را برای مرجع عالی تشریح کرد. این بیانیه آورده است: آیت‌الله سیستانی از هر گامی در راه تقویت روابط عراق و همسایگانش بر اساس منافع دو طرف و بر اساس احترام به حاکمیت کشور‌ها و عدم دخالت در امور داخلی استقبال کرد.